แบบสอบถาม เป็นเครื่องมือสำคัญที่ใช้ในการวิจัย แบบสอบถามที่มีความเหมาะสมกับลักษณะของการวิจัยย่อมได้ข้อมูลที่ถูกต้อง แต่ถ้าแบบสอบถามไม่มีความเหมาะสม ข้อมูลที่รวบรวมได้ขาดความน่าเชื่อถือ ดังนั้นผู้วิจัยจำเป็นต้องศึกษาความเหมาะสมของแบบถามแต่ละชนิดและเลือกใช้ให้เมาะสม จอกจากนี้ลักษณะของคำถามก็มีความจำเป็นสำหรับแบบสอบถามอย่างยิ่ง ผู้ตอบแบบสอบถามจะสามารถเข้าใจและตอบแบบสอบถามตรงประเด็นอย่างที่ออกแบบสอบถามต้องการหรือไม่ ขึ้นอยู่กับการเลือกใช้คำถามที่สามารถสื่อถึงความต้องการของผู้สร้างแบบสอบถามได้อย่างชัดเจนและครอบคลุมเนื้อหาที่ต้อการเพียงใดเป็นสำคัญ ซึ่งจะต้องคำนึงถึงกลุ่มเป้าหมาย พื้นฐานการศึกษาวุฒิภาวะ สถานะทางสังคม ตลอดจนอาชีพการงานให้ละเอียดรอบด้านด้วย
การสร้างแบบสอบถามที่ดีมีหลักเกณฑ์ทางวิชาการอยู่หลายขั้นตอนสามารถหาอ่านและทำความเข้าใจได้จากหลายหลากตำราทั่วไป แต่นอกเหนือตำราเหล่านั้นยังมีสิ่งที่สำคัญ ก็คือความเหมาะสมในการส้รางคำถามหรือตั้งคำถาม เพราะถือว่าเป็นมารยาททางสังคมและการให้เกียรติกันระหว่างผู้ให้ข้อมูลและผู้ต้องการข้อมูลที่ควรคำนึงถึง
คำถามที่ควรนำมาใช้และควรหลี่กเลี่ยงในแบบสอบถาม มีดังนี้
1) การใช้คำถามนำและคำถามที่มีอิทธิพล ทั้งนี้เพราะคำถามนั้นอาจจะมีอิทธิพลทำให้คำตอบเกิดความเอนเอียงไปทางด้านใดด้านหนึ่ง ทำให้ฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดได้หรือเสียผลประโยชน์ คำถามที่ใช้จึงควรเป็นคำถามกลางๆ ให้มากที่สุด
2) คำถามนั้นไม่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่สำรวจ และไม่รู้จะนำมาใช้ประโยชน์อะไร
3) คำถามที่มีลักษณะส่อเสียด ยุยง เสี้ยมสอนให้แตกแยกไปทางใดทางหนึ่ง
4) คำถามที่ก่อให้เกิดความอับอาย เสื่อมศักดิ์ศรี หรือทำให้ผู้ตอบได้รับเกียรติภูมิต่ำลง เช่น ท่านเคยได้รับการลงโทษจากการปฏิบัติการหรือไม่ เมื่อไร
5) คำถามที่คนทั้งหลายอยู่แล้ว ได้คำตอบมาก็ไม่เกิดผลประโยชน์เพิ่มขึ้น เป็นการเปลือกเวลาและผู้ตอบจะรู้สึกว่าร่างแบบสอบถามไม่เป็น
6) คำถามที่ทำให้ผู้ตอบตกอยู่ในภาวะอึดอัดใจ หรือรู้ว่าอาจเป็นการผิด ไม่แน่ใจ ถ้าจำเป็นต้องถามควรมีที่ว่างเว้นไว้ หรือคำตอบ “ไม่แน่ใจ” หรือ “ไม่ตอบ” ไว้ให้ผู้ตอบเลือกตอบ
7) คำถามที่ยาก อ่านแล้วไม่เข้าใจความหมาย หรือช่วงของคำตอบย้อนเวลานาน
8) คำถามที่มีลักษณะเน้นหนักไปทางใดทางหนึ่ง หรือโน้มน้าวให้คล้อยตามผู้ร่างแบบสอบถาม
9) คำถามที่แง่มุม กำกวม มีความหมายหลายอย่างทำให้ผู้ตอบเข้าใจผิดได้
10) คำถามที่ปฏิเสธซ้อนปฏิเสธ เข้าใจลำบาก เช่น ท่านมิได้สนใจที่จะไม่เป็นสมาชิกที่ท่านมิได้ร่วมก่อตั้งสมาคมด้วยหรือไม่
การดำเนินการสำรวจหรือวิจัยใดๆ ที่มีผลต่อบุคคลที่ไม่ว่าจะเป็นทางร่างกายหรือจิตใจ นับว่าเป็นเรื่องที่อ่อนไหวและเป็นส่วนตัว ดังนั้นจึงต้องมีความระมัดระวังในการเลือกใช้คำถามในการสร้างแบบสอบถามหล่านั้น เพราะการตีความเข้าในความมหายของประโยคคำถามที่ผิดเพี้ยนย่อมส่งผลกระทบต่อความคลาดเคลื่อนของผลวิเคราะห์ และผิดความตั้งใจ ตลอดจนวัตถุประสงค์ของการทำสำรวจหรือวิจัยนั้นๆ ไปด้วย
https://www.facebook.com/surveycan
http://www.surveycan.com/
02-583-9992 # 1535
บริษัท ลิทเทิล บิ๊ก ลิ้งค์ส จำกัด
99/31 ม.4 อาคารซอฟแวร์ปาร์ค ชั้น 5 ต.ปากเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี 11120
